Epoka rydwanów
MYKEŃCZYCY I ICH RYDWAN BOJOWY
Dominacja rydwanów w sztuce wojennej późnej epoki brązu (ok. 1600-1100 r. p.n.e.) rozprzestrzeniła się poza obszar starożytnego Bliskiego Wschodu. W Grecji inwazja Mykeńczyków na początku II tysiąclecia p.n.e. spowodowała wprowadzenie rydwanów na południowo-wschodni obszar Europy[13].
Mimo że historycy nie dysponują żadnymi opisami bitew Greków pochodzącymi z epoki brązu, istnieją znaczące dowody na to, że wojna prowadzona z użyciem rydwanów stanowiła najważniejszy element mykeńskiej sztuki wojennej. Tabliczki zapisane pismem linearnym B znalezione w Knossos na Krecie zawierają bowiem spisy rydwanów wraz z całym wyposażeniem – kołami, uzdą i innym sprzętem – wskazując, że na Krecie mogło znajdować się około 200 rydwanów[14].
Kultura mykeńska wykształciła dwa rodzaje rydwanów: między 1550 – 1300 p.n.e. dominowały rydwany w formie zamkniętego pudła, później natomiast między 1300 – 1200 p.n.e. powstał lekki wóz nie dający żadnej ochrony składający się jedynie z szkieletu rydwanu i podłogi[15].
W starszej konstrukcji pudło wozu było mocne i ciężkie. Przednia oś została umieszczona blisko centrum kosza. Występowało również jak na Bliskim Wschodzie koło szprychowe. Ramy kosza wykonane z drewna, dziury natomiast były pokryte wikliną i skórą wołową. Konstrukcja ta była stworzona prawdopodobnie do wjeżdżania w piechotę wroga lub walkę bezpośrednią przeciwko innym rydwanom[16].
Załoga wozu składała się z dwóch osób woźnicy i ciężko uzbrojonego wojownika. Jedyną zachowaną w pełni zbroją jaką mógł mieć taki wojownik to egzemplarz z Dendry. Zbroja ta należała z pewnością do jakiegoś bogatego wojownika z okresu kultury mykeńskiej. Jest ona w całości z wykuwanych brązowych blach. Jej część ochraniająca korpus ciała składa się z dwóch części napierśnika i naplecznika. Są one połączone po stronie lewej zawiasami, a po stronie prawej i u góry ruchomymi sztyftami. Do ochrony ramion na zbroje nakładano potężne naramienniki, mocowane za pomocą metalowych klamer. W grobie, w którym znaleziono tę zbroje był również jeden płytowy naramiennik. Szyja była zasłaniana wysokim kołnierzem. Do kirysu mocowano na rzemieniach folgi osłaniające wojownika, aż do kolan. Dla wygody całe wnętrze zbroi było materacowane, a jej krawędzie obszyte skórą[17]. Całe to wyposażenie ważyło około 25 kilogramów. Pancerz z Dendry zapewniał stosunkowo dobrą ochronę, ale ograniczał ruchy. Dlatego wojownik odziany w taką zbroję walczył z rydwanu. W czasie bitwy na początku używał lekkich oszczepów do ciskania w przeciwnika. W starciu bezpośrednim wojownik mykeński łapał ciężką włócznię, a gdy ona się złamała dobierał brązowy miecz o długiej głowni. Tak uzbrojony i ustawiony na ciężkim rydwanie był niczym czołg przeciwko piechocie[18].
Drugi typ rydwanu który wykształcił się w XIII wieku p.n.e. składał się z samego szkieletu i podłogi. Była to konstrukcja bardzo lekka, szybka i zwrotna stworzona do transportowania wojowników na pole bitwy. Wojownik po dojechaniu na miejsce walki wybierał sobie przeciwnika, zeskakiwał z rydwanu i walczył pieszo. Taki sposób walki zgadza się z tym, co opisuje Homer w Iliadzie. Wojownik posiadał tarczę, a jego ciało osłaniała zbroja brązowa składająca się z napierśnika i naplecznika. Do uzbrojenia zaczepnego służyła krótka włócznia, oraz miecz przystosowany głównie do pchnięć[19].
Przed 1100 rokiem p.n.e. mykeńska cywilizacja upadła przez pojawienie się Dorów, a obszary basenu morza Egejskiego weszły w okres wieków ciemnych trwających ponad 300 lat. Tym sposobem epoka rydwanów w Grecji skończyła się.
