Historia czasopisma – Dziennik Domowy (1840-1848)

Dziennik Domowy wydawany był w latach 1840-1848. W pierwszym roku swojego istnienia ukazywał się raz w tygodniu, ale już od 1841 roku, aż do samego końca pojawiał się na co dwa tygodnie. Do 1844 roku każdy nowy numer ukazywał się w środę, a od 1845 w poniedziałki. Włącznie wydanych zostało 233 numery, co jak na ówczesne czasy i specyficzną tematykę było całkiem pokaźnym wynikiem. 

No właśnie co było tematyką Dziennika Domowego? Czasopismo to, jak już sama nazwa wskazuj skierowane było do osób zajmujących się domem, a więc oczywiście głównie pań. Swoją tematyką obejmowało zarazem zagadnienia praktyczne, czyli rady i sugestie dla pań domu, ale również sporo miejsca poświęcano polskiej literaturze oraz historii. Na podstawie tego czasopisma dowiedzieć się możemy też wiele o modzie ówczesnych czasów. Pismo to propagowało przede wszystkim pracę organiczną w Wielkopolsce, a wiele publikacji w nim zawartych śmiało można zakwalifikować jako prace pozytywistyczne. W czasopiśmie nietrudno jednak doszukać się też wpływów innych epok literackich.

Wydawcą i twórcą gazety zarazem był Napoleon Ludwik Felicjan Kamieński (ur. 14 stycznia 1806 w Poznaniu, zm. 7 kwietnia 1873 w Poznaniu), jeden z bardziej znanych poznańskich księgarzy i wydawców. W 1841 wspólnie z Karolem Libeltem i Jędrzejem Moraczewskim założył on spółkę wydawniczą, której od 1853 roku pozostawał jedynym właścicielem. Obok Dziennika Domowego Kamieński redagował m.in. Dziennik Polski oraz Gazetę Wielkiego Księstwa Poznańskiego.

Teraz w telegraficznym skrócie postaramy się przedstawić kształt czasopisma w kolejnych latach.

1840 rok

Jak już wspomniałem na samym początku, rok 1840 był jedynym, w którym Dziennik Domowy ukazywał się raz w tygodniu, a co za tym idzie ukazało się wówczas zdecydowanie najwięcej numerów (dokładnie 51 numerów). Stałym elementem ukazującym się we wszystkich latach w gazecie były powieści. W 1840 roku opublikowane zostały m.in. fragmenty powieści I.J. Kraszewskiego „Całe życie biedna” (treścią utworu są losy Anny, którą zubożali rodzice oddają na wychowanie do zamożnej ciotki, licząc na to, że bogata krewna zapewni jej przyzwoity posag), która wydana została w całości w tym samym roku. Ponadto ukazały się m.in. fragmenty powieści Dickensa „Polowanie na czarownice”.

W pierwszym roku działalności gazety pojawiły się także liczne rozprawy o funkcjonowaniu kobiet w społeczeństwie (np. O wpływie kobiet na życie społeczności – J. Bentkowski oraz O rozumie i oświacie kobiet – Jędrzeja Moraczewskiego).

Sporo miejsca poświęcono także poradom domowym. W Dzienniku Domowy przeczytać można było np. o bieleniu i praniu bielizny, czy poznać sposób na mielenie migdałów. Ponadto w pierwszym roczniku gazety znalazły się dwa cykle wydawnicze, pierwszy historyczny, zatytułowany: O domach i zatrudnieniach Polaków w XV. i XVI w., były to fragmenty książki historyka Wacława Aleksandra Maciejowskiego. Drugi z cyklów to Listy z nad brzegów Renu ( pisane przez S. W.).

1841 rok

W 1841 roku ukazało się dwadzieścia sześć numerów gazety. Duży wpływ na ich charakter miał Karol Libelt, jeden z głównych przedstawicieli filozofii mesjanistycznej, a także prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Jego publikacje w Dzienniku Domowy znaleźć można już było w 1840 roku, ale w 1841 jest ich znacznie więcej (np. kurs estetyki, dwie prelekcje o literaturze niemieckiej, czy tekst o emancypowaniu się stosunków familijnych).

W Dzienniku Domowym systematycznie pojawiało się również coraz więcej poezji, i tak np. w ostatnim numerze z 1841 roku, który ukazał się 22. grudnia mamy Sonety Kaukazkie, które przybliżają kulturę tego regionu.

1842 rok

W roku 1842, kiedy to ukazało się dwadzieścia sześć numerów Dziennika Domowego, największym przebojem były prelekcje Adama Mickiewicza dotyczące literatury Słowian, łącznie w jedenastu numerach pojawiły się trzydzieści trzy takie prelekcje.

W 1842 roku zaczęto również publikować informacje o polskiej i zagranicznej literaturze, których w późniejszych latach było jeszcze więcej. W tym kontekście wspomnieć należy m.in. o tekście poświęconym literaturze angielskiej oraz analizę twórczości Kraszewskiego, Krasińskiego i Czajkowskiego. W 1842 roku do Dziennika Domowego wciąż regularnie pisali Libelt oraz Jędrzej Moraczewski. Ten pierwszy kontynuował między innymi swój „kurs estetyki”, zaś drugi pisał o historii Słowian do XV wieku.

Jeśli chodzi natomiast o powieści publikowane w 1842 roku to mamy m.in. fragmenty trzech powieści Lucjana Siemieńskiego (Kochanka hetmańska, Powieści z podróży oraz Piękna fanariotka. – Zofia Potocka). W trzecim numerze z 1842 roku opublikowano także fragment powieści III Biesiada Juhasów autorstwa znanego przedstawiciela filozofii mesjanistycznej, wielkiego patrioty i słynnego pisarza oraz poety Seweryna Goszczyńskiego.

1843 rok

W roku 1843 wyszło również 26 numerów Dziennika Domowego. Podobnie jak w poprzednich latach na łamach gazety publikowano powieści, m.in. Lucjana Siemieńskiego (Portret króla Jana). Warto wspomnieć, że później należał on do redakcji konserwatywnego dziennika – Czas.

W Rozprawach poruszany jest temat politycznego znaczenia kobiet. Według autora nawet w krajach najbardziej demokratycznych jak Ameryka „do wykorzystania praw politycznych przez niewiasty przyjść nie może”. Ciekawy jest również artykuł dotyczący osoby Andrzeja Towiańskiego. Był on twórcą ruchu religijno-mistycznego zwanego towianizmem. Ruch ten wpłynął na polski romantyzm szczególnie na Adama Mickiewicza. Dziennik Domowy skrytykował poglądy Towiańskiego nazywając go obłąkanym i uwiedzionym prorokiem.

W tym roku pojawiła się tylko jedna prelekcja Mickiewicza dotycząca literatury słowiańskiej, która ukazała się w dwóch numerach. Znacznie zmieszono liczbę listów. Ukazały się one jedynie w czterech numerach.

Warto wspomnieć również o numerze 17, który w większości dotyczy tematyki słowiańskiej. Zawarto w nim siedem wierszy dotyczących początków państwa polskiego m.in. Lecha czy Ziemowita.

1844 rok

W roku 1844 Dziennik Domowy wzbogacono o Artykuły Wstępne, Krytyki i Podróże.

W Artykułach Wstępnych zaczęto poruszać tematy pedagogiczne i społeczne. Możemy się dowiedzieć z nich jak rodzice powinni wychowywać swoje dzieci. Przedstawiano też nędzę w społeczeństwie i środki do jej zwalczania.

W Krytykach przedstawiano recenzje nowo publikowanych dzieł literackich i wydarzeń kulturalnych. W numerze trzecim znajdziemy komentarz do Pamiętników Franciszka Karpińskiego (jednego z największych poetów polskiego sentymentalizmu). W dziesięciu numerach znajduje się opis sceny teatru lwowskiego.

W drugim numerze po raz pierwszy pojawia się jeden opis podróży do Norwegii, sporządzony na podstawie wspomnień Dra Triplina.

1845 – 1848

Na przełomie lat 1845 – 1848  Dziennik Domowy nie zmienił swojej tematyki. Nadal możemy znaleźć tu artykuły m.in. o wychowaniu kobiet, biedzie społeczeństwa czy towarzystwach naukowych. Czytelnicy mogli poszerzyć swoją wiedze na temat innych krajów, np. możemy wyczytać ile da się zarobić w Stanach Zjednoczonych, o rozbójnikach w Peru czy statusie kobiety w Limie.

Jak zwykle i w tych latach nie zabrakło miejsca na powieści. Było ich bardzo dużo, między innymi opublikowano następną książkę Karola Dickensa „Świerszcz w ognisku”. Była to przyjemna opowieść o miłości, która nigdy nie gaśnie i zawsze  jest prawdziwa. Dużą popularnością cieszyły się powieści Lucjana Siemieńskiego, gdyż publikowano ich coraz więcej: „Powieść o Jasiu i trzech osobliwszych zwierzątkach”, „Panna respektowa” i „Poświęcenie się”.

Z roku na rok coraz mniej miejsca poświęcano poezji. Zanikła ona ostatecznie w 1847.

Jedyną nowością z 1845 były listy z zagranicy. Opublikowano  fragmenty listów Polaka, który został zesłany do pracy na Syberię, adresowane do swoich rodziców. Z kolei w 1846 poszerza się zakres Rozmaitości, w których ukazują się dłuższe artykuły m.in. testament Hugona Kołłątaja i opis wyspy Św. Heleny, gdzie jak wszyscy wiedzą więziony był Napoleon.

Zakończenie

Na sam koniec warto wspomnieć, że każdy numer Dziennika Domowego, na ostatniej stronie miał ilustrację przedstawiającą modę francuską, była ona zaopatrzona w krótki opis.

Widać wyraźnie, że czasopismo to było pod wpływem idei romantyzmu. W wielu artykułach pisano o zwykłym ludzie i jego zwyczajach.  Ukazywały się też wiersze, które były poświęcone legendom. Jednak na łamach dziennika możemy dopatrzyć się też poglądów emancypacji kobiet.

Gazeta przestała istnieć w burzliwym okresie Wiosny Ludów. Przez cały okres jej działania poszerzyła swoje horyzonty. Zaczynała jako czasopismo poświecone głównie poradom domowym, szybko jednak porzuciło ową tematykę, zaczynając się interesować sprawą kobiet, społeczeństwa i świata.   Jedynie co w Dzienniku Domowym było stałe to powieści, które ukazywały się regularnie w każdym numerze. Czasopismo to przekształciło się z poradnika w gazetę o charakterze informacyjno – rozrywkowym.