Polskie Legiony i Księstwo Warszawskie

Wojsko Księstwa w znacznej mierze kontynuowało, choć nie we wszystkim, tradycje legionów. W 1808 roku  zarządzono powszechny obowiązek służby wojskowej, obejmujący wszystkich mężczyzn  w wieku 21 – 50 lat. Służb trwała sześć lat. Podobnie jak w administracji, tak i w armii pojawili się nowi ludzie, pochodzący z rodzin plebejskich i mieszczańskich.  Miejsca w armii poszukiwali też  synowie drobnej szlachty. Prestiż żołnierza i oficera  był coraz wyższy, zwłaszcza od roku 1809, co należy wiązać z sukcesami wojennymi i podniesieniem umiejętności fachowych żołnierzy. Armia skupiała wielu ludzi światłych, zainteresowanych reformami kraju i społeczeństwa. W szkołach wojskowych przekazywano nie tylko wiedzę wojskową, ale i obywatelską.

Wprowadzony został również podział administracyjny na departamenty  z prefektami i powiaty  z podprefektami na czele.

W pierwszych dwóch, trzech latach dziejów księstwa jego sytuacja ekonomiczna była zła. Słabo rozwijały się miasta, rolnictwo znalazło się w kryzysie, bowiem z powodu blokady kontynentalnej spadły ceny zboża. Uderzyło to w ziemian i chłopów. Formy gospodarowania większości polskiego ziemiaństwa cechowała anachroniczność, mimo iż w skład  państwa weszły ziemie zasadniczo najlepiej rozwinięte gospodarczo i cywilizacyjnie. Nowa epoka wymagała nowych pomysłów popartych kapitałami, lecz brakowało jednego i drugiego.

Jednak dla pewnych warstw czasy Księstwa okazały się korzystne. Bogacili się międzynarodowi kupcy kursujący na trasie Warszawa – Paryż  oraz dostawcy rządowi, zwłaszcza ci, którzy dostarczali towar dla wojska.

Władze Księstwa próbowały wpływać na sytuację gospodarczą. Zaczęły prowadzić protekcyjną politykę celną. Przyznawano ulgi dla rzemieślników i właścicieli kapitałów  w celu pobudzenia ich aktywności. Zakładano pierwsze osady przemysłowe. W czasach Księstwa należy szukać  początków późniejszego łódzkiego okręgu przemysłowego. Rozwijało się też górnictwo Zagłębiu Staropolskim, a włókiennicy okręgu wielkopolskiego i Warszawy otrzymali zamówienia  na dostawy dla armii. W latach 1810 – 1811 księstwo osiągnęło dodatni bilans handlowy. W ostatnich latach zaktywizowało się  ekonomicznie mieszczaństwo.

Należy zaznaczyć, że naczelnym problemem społecznym Księstwa pozostawała sprawa chłopska. Wprawdzie artykuł 4 Konstytucji głosił: „Znosi się  niewole. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa”, jednak nie rozwiązywało to sprawy najważniejszej – praw chłopów do gospodarowanej przez nich ziemi. Minister sprawiedliwości Feliks Łubieński, doprowadził do podjęcia decyzji nie tylko nie uzasadnionej ale  wprost krzywdzącej chłopstwo. Wydany 21 grudnia  1807 roku dekret precyzował zakres  przyznanej poddanym wolności, określając warunki  ewentualnego opuszczania wsi  przez chłopa,  a także zapowiadał opiekę państwa nad umowami między chłopstwem a ziemiaństwem. Jednakże dekret ustalał zarazem, że w razie odejścia chłopa ze wsi był on zobowiązany pozostawić panu w całości załogę( tj. inwentarz żywy i martwy. Oraz zasiewy, uznane za własność dziedzica podobnie jak ziemia.  Co ważniejsze dekret tylko na rok gwarantował nieusuwalność chłopów, po tym terminie pozostawiał zupełną swobodę dziedzicom. Chłop formalnie został czasowym dzierżawcą. Słusznie więc mówiono, że konstytucja księstwa „zdjęła chłopom kajdany wraz z butami”.