Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich – ZSRR

W dniu 30 grudnia 1922 I Zjazd Rad, w którym uczestniczyli delegaci z czterech najważniejszych republik, zatwierdził utworzenie nowego państwa związkowego – Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Centralny rząd w Moskwie otrzymał decydujący głos w sprawach obronności, budżetu państwa, bezpieczeństwa narodowego, kontroli granic, handlu z za­granicą, reprezentowania państwa na arenie międzynarodowej i transportu. Cztery republiki zachowały kontrolę w sprawach polityki wewnętrznej, ochro­ny zdrowia, sądownictwa i edukacji. Najwyższym organem ZSRR stał się Wszechzwiązkowy Zjazd Rad, a w okresie między zjazdami państwem kie­rował Centralny Komitet Wykonawczy (CKW), który składał się z Rady Związku i Rady Narodowości.

ZSRR uprawomocnił się ustawą zasadniczą (konstytucją), która została zatwierdzona 31 stycznia 1924 przez II Wszechzwiązkowy Zjazd Rad i opu­blikowana w dwóch częściach. Część pierwsza, deklaracja o utworzeniu ZSRR, koncentrowała się wyłącznie na polityce i propagandzie. Podkreślała różnice między kapitalizmem z jego wrogością wobec innych narodowości, łupieskim kolonializmem, nierównością społeczną, prześladowaniami, pogromami oraz „imperialistyczną agresją i wojnami” a socjalizmem, który nie­wątpliwie przyniósł braterską współpracę i zgodę między narodami, a do­datkowo równość, pokój i wolność. Część druga to umowa o utworzeniu ZSRR, która składała się z 11 paragrafów. Najistotniejszy był paragraf 2, który mówił, że granice ZSRR są nienaruszalne, oraz ustanawiał ogólno­związkowe obywatelstwo radzieckie dla wszystkich mieszkańców republik związkowych. Każda republika miała prawo do odłączenia się od Związku Radzieckiego. Paragraf 4 stanowił, że liczba delegatów na Zjazd Rad zależy od liczby ludności w każdej z republik związkowych, podczas gdy Rada Na­rodowości będzie się składała z przedstawicieli każdej republiki związkowej i autonomicznej. Sesje Centralnego Komitetu Wykonawczego miały się od­bywać trzy razy do roku, a między sesjami najwyższa władza wykonawcza spoczywała w rękach Prezydium CKW, które składało się z 21 osób.