Rozwój terytorialny państwa pruskiego 1618-1701

Pod koniec rozejmu zawartego w Altmarku zaczęła się gotować nowa wojna polsko-szwedzka. Udało się jednak porozumieć pokojowo. Elektor bardzo bał się tego pokoju. Polacy żądali, aby Piławę oraz Kłajpedę wydzielić z lenna pruskiego i oddać pod zarząd Rzeczpospolitej. W uchyleniu tego żądania pomógł elektorowi poseł francuski. Francja liczyła, że Elektorat Brandenburski przyłączy się do wojny wraz z Francją i Szwecją przeciw Habsburgom. Nie wiedzieli oni, że elektor już podpisał pokój z cesarzem i nie ma zamiaru brać udziału w wojnie. Jednak było już za późno rozejm podpisany w Sztumskiej Wsi między Rzeczpospolitą, a Szwecją 12 września 1635 elektorowi nie przyniósł żadnego uszczerbku. Na dodatek wielką korzyścią dla Prus Książęcych było wycofanie załóg szwedzkich z Kłajpedy i Piławy.

Jerzy Wilhelm umiera w 1640, po nim władze w Prusach przejmuje jego syn Fryderyk Wilhelm. Podobnie do innych Hohenzollerów był chytrym władcą. Rządził przez 15 lat bez zwoływania sejmów pruskich. To on złożył ostatnią osobistą przysięgę lenną królowi polski – Władysławowi IV.

Jerzy Wilhelm chciał zwiększyć swoje ziemie, dlatego przed Potopem Szwedzkim na Polskę, rozpoczął rozmowy z Szwedami o rozbiorze polski. Żądał suwerenności w Prusach Książęcych, a ponadto Warmii, Żmudzi i części ziem wielkopolski. Szwedzi mogli się na to zgodzić, ale elektor nie chciał jeszcze jawnie łamać lennej przysięgi, wolał poczekać na pierwsze walki. Nawet wysłał 100 jeźdźców na pomoc polakom, by nikt mu nie zarzucił złamania przysięgi.

Gdy Szwedzi już zaatakowali Polskę, a Jan Kazimierz uciekł na Śląsk. Pomorze zostało oddane na okres wojny pod opiekę elektora, a sam król polski obiecywał Fryderykowi za dochowanie wierności – suwerenność. Tymczasem Karol Gustaw zmusił elektora do podjęcia ostatecznej decyzji kogo popiera. Choć doradcy elektora bali się zerwania z Polską stało to się faktem 17 stycznia 1656 roku gdy w Królewcu podpisał z Szwedami traktat. Na jego mocy zerwał związki z Polską, a oddawał lenno pruskie pod zwierzchnictwo szwedzkie: inwestyturę otrzymywać miał tak on, jak i jego następcy, nie drogą osobistego hołdu, lecz przez posłów. Dostał również Warmię w dziedziczne posiadanie Hohenzollerów – jako lenno Szwecji. Była to podwójna zdrada w stosunku do Polski – zmienił zwierzchnictwo lenne i zagrabił prowincję Rzeczpospolitej.

Wśród ówczesnej nawałnicy wojennej, która jak istny potop zalała Polskę, pragnął Fryderyk Wilhelm nie tylko ocalić swój stan posiadania, ale jeszcze wydobyć dla siebie najwięcej korzyści. Prowadził „lisią politykę” pragnąc zrealizować dwa cele – uzyskać suwerenność w Prusach oraz zyskać nowe ziemie kosztem Polski. Fryderyk nie wierzył w zwycięstwo Polski, dlatego nie chciał jej poprzeć za suwerenność. Przewidywał natomiast, że działania Szweckie niedługo napotkają silny opór Polski co zmusi Karola Gustawa do dania mu jakiś korzyści.