Stosunki polsko-rosyjskie 1569–1667

Władysław IV

Zygmunt III umiera 30 kwietnia 1632 w Warszawie. Do tronu w zasadzie był tylko jeden kandydat jego najstarszy syn Władysław IV Waza. Rządził on w Polsce 16 lat (od 1632 do 1648) i za jego czasów był tylko jedne większy konflikt z imperium moskiewskim.

Rozejm z Moskwą wygasał w 1633 i to imperium rozpoczęło przygotowania do wojny. Car sprowadził zagranicznych oficerów, wyposażył wojska w nową broń palną i artylerie. Moskwa chciała rozpocząć wojnę wraz z wygaśnięciem rozejmu, ale śmierć Zygmunta III i rozpoczynające się bezkrólewie wcześnie stworzyło dobrą okazję do odniesienia sukcesu. Jesienią 1632 armia moskiewska, licząca około 32 tyś ludzi i uzbrojona w 158 armat, wkroczyła na terytorium Rzeczypospolitej. Wojskami moskiewskimi dowodził Michał Szein, bohaterski dowódca obrony Smoleńska w latach 1609 – 1611. Smoleńsk był strategicznym celem ofensywy moskiewskiej. Jego oblężenie rozpoczęło się w grudniu 1632. Rozpoczęło się długotrwałe oblężenie twierdzy, której bronił garnizon liczący około 2 tysiące żołnierzy.

Podczas sejmu koronacyjnego uchwalono podatki i postanowiono powołać 20 tyś. armie. Władysław IV zaciągając armię, wprowadził zmiany dotychczasowej praktyki, które polegały przede wszystkim na zwiększeniu proporcji piechoty i dragonii w stosunku do jazdy. W początkach września 1633 Władysław IV dotarł na czele armii pod Smoleńsk. Udało im się odblokować fortecę, a następnie zamknąć w oblężeniu wojska Szeina. Po długim oblężeniu wojska moskiewskie skapitulowały 25 lutego 1634. Dalsze działania wojenne toczyły się bez większych sukcesów, nie udało się nawet odzyskać zdobytej przez Moskwę Białej. W 1635 kończył się rozejm z Szwecją, dlatego Władysław został zmuszony do podjęcia rokowań. Podpisano go w Polanowie 14 czerwca 1634. Nie wprowadzał on większych zmian terytorialnych, rzeczpospolita uznała legalność wyboru cara Michała Romanowa, a Władysław zrzekł się tytułu cara moskiewskiego (dostał rekompensatę 20 tyś rabli). Wprowadzono wolny handel i ustanowiono sądy pograniczne.

Warto wspomnieć również mały epizod z planowania wojny na Turcję. W czasie szukania sprzymierzeńców Władysław podpisał luźne porozumienie z Rosją w 1647 przeciwko Tatarom.
Nieświadom rozpoczynającego się wielkiego konfliktu na Ukrainie (czyli powstania Chmielnickiego), zmarł w Mereczu na Litwie w 1648. Był on od dawna chory, cierpiał na podagrę i chorobę nerek. Często całymi dniami urzędował w łóżku, gdyż miał problemy z chodzeniem.