Wojna polsko-bolszewicka w historiografii polskiej okresu międzywojennego
Powyżej przedstawiłem jedynie kilka moim zdaniem najciekawszych pozycji dotyczących wojny polsko – bolszewickiej, które ukazały się w międzywojniu. Z tego okresu warto wymienić jeszcze parę dzieł takich jak: synteza Adama Przybylskiego (Wojna Polska 1918 – 1921[22]) czy prace Tadeusza Kutrzeby (Wyprawa kijowska 1920 roku[23], Bitwa nad Niemnem wrzesień – październik 1920[24]), Bolesława Zawadzkiego (System obronny w 1920 roku[25]), Kazimierza Iranka – Osmeckiego (Wyprawa na Poryck i Tarczyn[26]), Stanisława Kozickiego (Bój pod Lidą[27]), Jana Sadowskiego (Bój pod Brzostowicami[28]) i Jana Bartlewicza (Flotylla pińska i jej udział w wojnie polsko-sowieckiej 1918 – 1920[29]).
Dorobek historiografii polskiej okresu międzywojennego na temat wojny polsko – bolszewickiej, był olbrzymi. Większość publikacji wydanych w tamtych czasach była pisana przez naocznych świadków i uczestników tych wydarzeń. W wielu przypadkach byli to po prostu prości żołnierze jak i dowódcy wysokiej rangi, np. Józef Piłsudski czy Władysław Sikorski. Dzięki temu możemy poznać ich wizję wydarzeń i czynności jakie wykonywali w kluczowych momentach. Trzeba pamiętać, że w trakcie prowadzenia działań bojowych niektóre decyzje podejmowane przez dowódców, czy wypracowywane przez sztaby koncepcje operacyjne nie miały często odzwierciedlenia w dokumentach, gdyż nierzadko rozkazy o ich wykonaniu przekazywane były w formie ustnej. Na dodatek ówcześni autorzy mieli do dyspozycji wiele źródeł, które w czasie trwania II Wojny Światowej nie dotrwały do naszych czasów. Lukę informacyjną spowodowaną powyższymi okolicznościami w znacznym stopniu uzupełniają prace z okresu międzywojennego.
Trzeba jednak pamiętać, że książki te nie były w pełni obiektywne. Były pisane przez ludzi, którzy przeżyli te wydarzenia. W wielu momentach były przepełnione emocjami i sympatiami autorów. Z pewnością fakt ten często zmieniał obraz rzeczywistości jakie one prezentują. Należy więc do publikacji z tego okresu podchodzić z dużym krytycyzmem.
Jak już wspominałem książek na temat wojny polsko – bolszewickiej było bardzo dużo, jednak okres międzywojenny był zbyt krótki, by opracować wszystkie zagadnienia. Ówcześni autorzy pominęli np. działania polskiego lotnictwa czy losy jeńców wojennych. W czasach PRL-u zagadnienie to było pomijane lub ukazywane kłamliwie. Dobre i obiektywne opracowania zostały stworzone dopiero po zmianach politycznych w Polsce 1989 roku.
Bibliografia
Bartlewicz J., Flotylla pińska i jej udział w wojnie polsko-sowieckiej 1918 – 1920, Warszawa 1933.
Chwalba A., Józef Piłsudski – historyk wojskowości, Kraków 2007.
Davies N., Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko – bolszewicka 1919 – 1920, Kraków 2007.
Dąbski J., Pokój ryski: wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy, Warszawa 1931.
Garlicki A., Józef Piłsudski. 1867-1935, Warszawa 1989.
Iranka – Osmecki K., Wyprawa na Poryck i Tarczyn, Warszawa 1930.
Kozicki S., Bój pod Lidą, Warszawa 1930.
Kukiel M., Bitwa Warszawska, Warszawa 2005.
Kutrzeba T., Bitwa nad Niemnem wrzesień – październik 1920, Warszawa 1926.
Kutrzeba T., Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1937.
Libert F., Materiały do bibliografii wojny polsko – sowieckiej, Warszawa 1935.
Olech U., Wojna polsko – sowiecka 1919 – 1921. Materiały do bibliografii, Warszawa 1990.
Przybylski A., Wojna Polska 1918 – 1921, Warszawa 1930.
Sadowski J., Bój pod Brzostowicami, Warszawa 1928.
Sikorski W., Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko rosyjskiej wojny 1920 roku, Lwów 1928.
Teslar T., Polityka Rosji Sowieckiej podczas wojny z Polska: trzy momenty, Warszawa 1937.
Zawadzki B., System obronny w 1920 roku, Warszawa 1926.
Przypisy wojna polsko-bolszewicka w historiografii
[1] J. Piłsudski, Rok 1920, Warszawa 1924.
[2] A. Garlicki, Piłsudski Józef [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1981, T. XXVI, s. 311 – 324.
[3] A. Chwalba, Józef Piłsudski – historyk wojskowości, Kraków 2007, s. 53.
[4] B. Miśkiewicz, Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996, s. 258.
[5] A. Chwalba, Józef Piłsudski…, s. 57.
[6] B. Miśkiewicz, Polska historiografia…, s. 258.
[7] W. Sikorski, Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko – rosyjskiej wojny 1920 roku, Lwów 1928.
[8] R. Wapiński, Sikorski Władysław [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1996, T. XXXVII, s. 468 – 478.
[9] Tamże, s. 472.
[10] B. Miśkiewicz, Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996, s. 168 – 173.
[11] M. Kukiel, Miejsce kampanii 1920 r. w historii wojen, Bellona, rok 1924, z. 11, Warszawa 1924, s. 125 – 136.
[12] M. Kukiel, Z doświadczeń kampanii roku 1920 na Ukrainie i w Małopolsce, Warszawa 1921.
[13] M. Kukiel, Bitwa pod Wołoczyskami (11 – 24 lipca 1920), [w:] Studia taktyczne z historii wojen polskich 1918 – 21, t. I, Warszawa 1923.
[14] M. Kukiel, Rozbiór operacji warszawskiej z punktu widzenia obrony, Bellona, rok 9 – 1926, t. XXII, z. 2, s. 97 – 123.
[15] J. Dąbski, Pokój ryski: wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy, Warszawa 1931.
[16] A. Ładoś, Dąbski Jan [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1939 – 1946, T. V, s. 28 – 30.
[17] Tamże, s. 30.
[18] F. Libert , Materiały do bibliografii wojny polsko – sowieckiej, Warszawa 1935.
[19] U. Olech, Wojna polsko – sowiecka 1919 – 1921. Materiały do bibliografii, Warszawa 1990.
[20] T. Teslar, Polityka Rosji Sowieckiej podczas wojny z Polska: trzy momenty, Warszawa 1937.
[21] Tamże, s. 14.
[22] A. Przybylski, Wojna Polska 1918 – 1921, Warszawa 1930.
[23] T. Kutrzeba, Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1937.
[24] T. Kutrzeba, Bitwa nad Niemnem wrzesień – październik 1920, Warszawa 1926.
[25] B. Zawadzki, System obronny w 1920 roku, Warszawa 1926.
[26] K. Iranka – Osmecki, Wyprawa na Poryck i Tarczyn, Warszawa 1930.
[27] S. Kozicki, Bój pod Lidą, Warszawa 1930.
[28] J. Sadowski, Bój pod Brzostowicami, Warszawa 1928.
[29] J. Bartlewicz, Flotylla pińska i jej udział w wojnie polsko-sowieckiej 1918 – 1920, Warszawa 1933.
