Według periodyzacji stosowanej w pracach historycznych XIX wiek niekoniecznie rozpoczął się w 1801 roku. Ze względu na przemiany w różnych dziedzinach życia za datę graniczną uznaje się częściej 1789 rok (początek rewolucji we Francji, zaś w odniesieniu do Polski 1795 (III rozbiór Polski). Za koniec XIX wieku w pracach naukowych najczęściej uznaje się 1914 lub 1918 rok.
Rewolucja francuska XIX wieku stanowiła podsumowanie wieku oświecenia, wieńczyła nie tylko jego tendencje gospodarcze i społeczne, ale także jego tęsknoty ustrojowe oraz reasumowała konflikty i trendy ideowe. Symbolizowała sukces, jakim było obalenie monarchii absolutystycznej....
Na początku XIX wieku podstawową formę państwa stanowiła nadal monarchia, a republiki były nieliczne. Ten model przeważać będzie w Europie, aż do końca stulecia. Zmieni te proporcje dopiero I wojna światowa. W poniższym artykule...
W obliczu zachodzących przemian społecznych, w sytuacji gdy ruch robotniczy uzyskał znaczny stopień organizacji i grupował wokół siebie licznych zwolenników, jak również wobec postępów demokratyzacji ustrojów z jednej, a koncentracji kapitału z drugiej strony,...
Anarchizm jest zespołem poglądów wykluczających potrzebę istnienia państwa. Poszczególne wersje anarchizmu różnią się pomiędzy sobą, co do stopnia radykalizmu, drogi przejścia do społeczeństwa bezpaństwowego i sposobu jego przewidywanej organizacji. Z reguły wrogo nastawieni byli...
Do myśli nazistowskiej XIX wieku antysemityzm wprowadził naturalizowany w Niemczech Anglik Huston Stewart Chamberlain (1855 – 1927). Jego dzieło jest poświęcone nade wszystko pochwale rasy teutońskiej jako najdoskonalszej w dziejach cywilizacji europejskiej. Główne miejsce...
W XIX wieku powstały również teorie rasistowskie. Za twórcę doktryny rasizmu uważany jest Artur hrabia de Gobineau (1816 – 1882), dyplomata pisarz, bliski współpracownik Alexisa de Touqueville’a. Jego główne czterotomowe dzieło, Esej o nierówności...
Sytuacją robotników w XIX wieku interesowali się także zwolennicy socjalizmu naukowego. Jego twórcą był niemiecki pisarz i filozof Karol Marks, który wraz z Fryderykiem Engelsem, autorem arcydzieła literatury socjalistycznej Die Lage der arbeitenden Klassen...
Od początku XIX wieku wobec coraz szybciej rozwijającego się przemysłu, wzrastała liczebnie warstwa robotników. Warunki pracy i płace tej grupy były bardzo złe. Z biegiem czasu robotnicy zaczęli upominać się o swoje prawa. Tragiczne...
Z poglądów konserwatywnych wyrastał nurt nacjonalistyczny, aczkolwiek nie należy obarczać konserwatyzmu winą za wszelkie przewiny nacjonalistów, a nade wszystko za praktyczne konsekwencje ich teorii. Związek konserwatyzmu z nacjonalizmem w sposób naturalny wyrastał z pojęcia...
Nie było w XIX w. wyrazu bardziej popularnego wśród burżuazji i zarazem bardziej znienawidzonego w kołach konserwatywnych niż wyraz liberalizm. Pochodzi on od łacińskiego przymiotnika wolny (liber). W znaczeniu politycznym po raz pierwszy został...
