Epoka rydwanów

Przypuszczalnie żaden inny wynalazek militarny nie jest równie moc­no związany z epoką starożytności jak rydwan bojowy. W swojej pracy przedstawię jego rozwój i funkcje bojowe od początku III tysiąclecia p.n.e. do około X w. p.n.e., kiedy to powoli kończy się epoka rydwanów.

SPIS TREŚCI

1. Początki rydanu
2. Rewolucja i rydwan hurycki
3. Rydwan bojowy w Egipcie
4. Rydwany hetyckie
5. Mykeńczycy i ich rydwany bojowe
6. Rydwan w Aryrii w okresie nowoasyryjskim
7. Zakończenie, biografia, przypisy
8. Galeria

POCZĄTKI RYDWANU

Bez siodła i strzemion jazda na dzikich i nieudomowionych zwierzętach była niemożliwa. Dopiero wynalezienie koła w IV tysiącleciu p.n.e. pozwoliło ujarzmić i wykorzystać siłę zwierząt. Zaczęły się powoli kształtować pierwsze wozy. Najstarszy na świecie wizerunek pojazdu kołowego znaleziono w Polsce podczas wykopalisk w Bronocicach. Na wazie pochodzącej z około 3600 roku p.n.e. są przedstawione symbolicznie kluczowe elementy prehistorycznego środowiska przetworzonego przez człowieka. Najważniejszą częścią dekoracji jest 5 szczątkowych wizerunków przypominających wozy. Przedstawiają one czterokołowy pojazd z dyszlem dla zwierząt pociągowych. Linie łączące koła prawdopodobnie reprezentują osie. Koło pośrodku być może symbolizuje pojemnik na zbiory[1].
Natomiast militarne zasto­sowanie koła nastąpiło w rozwoju cywilizacji w Mezopotamii. Pierwszy rydwan został włączony do sumeryjskiej taktyki bitewnej około 3000 lat p.n.e. Najstarsze znane nam przedstawienie wozu bojowego znajduje się na Sztandarze z Ur. Pochodzi on z okresu wczesnodynastycznego.

Te wczesne dwuosobowe rydwany miały dwa lub cztery koła i zaprzężone były w cztery osły. Koła były skonstruowane z kawałków twar­dego drewna zespolonych kołkami, miały one średnicę od 50 cm do metra[2]. Umieszczenie osi na przedzie lub w środkowej części rydwanu sprawiało, że sumeryjskie rydwany bojowe przy dużych prędkościach były niestabilne. Na dodatek brak wędzideł i sztywne osie kół sprawiły, że trudno zmieniało się kierunek jazdy i prowadziło dzikie osły. Prędkość, jaką rozwijały te pojazdy, najprawdopodobniej nie przekraczała 16 km na godzinę. Przód powozu był wysoki, by dawać ochronę woźnicy, reszta parawanu była niższa, aby ułatwić walkę drugiej osobie, stojącej z tyłu. W tyle powozu była mała platforma, która dostarczała dodatkową przestrzeń dla wojownika. To rozszerzenie do głównej platformy dawało mu więcej swobody do walki.

Nieobecność łuku w wyposażeniu rydwanu sugeruje, że zadaniem pierwszorzędnym wozu bojowego w tym czasie było sianie paniki i rozpraszanie szeregów piechoty przeciwnika. Dlatego sumeryjska załoga rydwanu była uzbrojona w oszczepy i topory, których używała w bezpośrednim starciu po wjechaniu w szeregi wroga. Pojazd zaprzężony w dzikie osły był zbyt ciężki i mało zwrotny, aby umożliwiać skuteczny pościg. Mimo to sumeryjskie rydwany stanowiły pierwowzór maszyny kołowej stosowanej do bezpośredniej walki przez następne tysiąc lat[3].