Rewolucja lutowa – historia

Szybkimi krokami zbliżał się wybuch rewolucji. Całą Rosje ogarnęła fala strajków politycznych. Robotnicy masowo demonstrowali przeciwko wojnie imperialistycznej i przeciwko caratowi. Rząd carski jedyny środek utrzymania status quo widział w represjach policyjnych. 3 marca wybuchł groźny strajk w wielkiej fabryce zbrojeniowej Putiłowa w Piotrogrodzie. Władze zarządziły zwolnienie robotników. Klasa robotnicza stolicy odpowiedziała strajkiem, który ogarnął wiele fabryk. Sytuację zaostrzał katastrofalny brak chleba i opału. 8 marca miały miejsce olbrzymie demonstracje robotnicze przeciwko wojnie, głodowi  i caratowi, które następnego dnia przybrały na sile. 10 marca było to już powstanie, w którego czołowej kolumnie maszerowali bolszewicy. Policja okazała się bezsilna. Wojsko odmówiło wystąpienia przeciwko ludowi. 12 marca powstańcy zdobyli arsenał. Większość garnizonu piotrogrodzkiego przeszła na stronę rewolucji.

Tego samego dnia w pałacu taurydzkim zebrała się Rada Delegatów Robotników i Żołnierzy, wybranych w fabrykach i jednostkach wojskowych. Początkowo przewagę w radzie piotrogrodzkiej mieli eserowcy i mienszewicy. Nie chcieli oni bynajmniej kontynuować rewolucji i porozumieli się z przedstawicielami burżuazji.

Prawie równocześnie z powstaniem władzy ludowej ukonstytuował się drugi organ, mianowicie organ władzy burżuazyjnej. Duma została wprawdzie 12 marca odroczona do kwietnia, ale posłowie zebrali się prywatnie i w nocy z 13 na 12 marca wyłonili z siebie Tymczasowy Komitet Wykonawczy Dumski. Weszli do niego przedstawiciele Duńskiego Bloku Postępowego oraz dwaj członkowie lewicy – mienszewik Czcheidze, przewodniczący Rady Delegatów Robotników i Żołnierzy oraz jego zastępca,  adwokat Aleksander Kiereński. Fakt ten ułatwił układy pomiędzy obiema instytucjami. Istotnie po dwóch dniach doszło do porozumienia. 14 marca wieczorem postanowiono utworzenie  Rządu Tymczasowego.

Nazajutrz, 15 marca, Mikołaj II widząc niemożność opanowania rewolucji, zraziwszy do siebie wszystkich dokoła, opuszczony przez generalicję, najbliższe otoczenie, a nawet dynastię, podpisał w imieniu własnym i 13-letniego syna abdykację, oddając tron nieudolnemu bratu Michałowi. Ale i wielki książę Michał nie ośmielił się  sięgnąć po koronę i 16 marca podpisał akt rezygnacyjny z przekazaniem „pełni władzy” Rządowi Tymczasowemu. Rząd ten, którego prezesurę objął na mocy ostatniego dekretu carskiego przed abdykacją książę  Lwow, miał charakter burżuazyjny i parlamentarny. W charakterze reprezentanta lewicy wszedł doń Kiereński, który objął tekę ministra sprawiedliwości.

Rząd Tymczasowy stwierdził, że uznaje za prawomocne i będzie respektował wszystkie zobowiązania międzynarodowe caratu, a więc udział w wojnie.

Rząd Tymczasowy przeprowadził szereg reform, zmierzając do wzmocnienia władzy centralnej i pozyskania poparcia opinii publicznej. Obalenie caratu spowodo­wało jednak wielkie ożywienie polityczne. Zaczęły powstawać nowe partie, które przedstawiały różne żądania, przeprowadzono wiele demonstracji i narad politycz­nych oraz wysuwano sporo propozycji. Na pierwszym planie znalazła się sprawa re­form agrarnych i demokratyzacji stosunków. Rosję uznawano za więzienie narodów. Rząd Tymczasowy zapowiedział więc przyznanie podbitym narodom prawa do usa­modzielnienia się. W dniu 29 marca uznano prawo narodu polskiego do niepod­ległości. Niepodległość przyznano Finlandii, a na terenie Ukrainy uznano program oderwania się od Rosji i proklamowania samodzielnego państwa. Tendencje odśrodkowe ujawniły się też na Zakaukaziu, gdzie organizowali się Gruzini i Ormianie. Jednocześ­nie obok rządu powstał system rad robotników, chłopów i żołnierzy. W Piotrogrodzie działała rada stołeczna, która podporządkowała sobie pozostałe rady, tworząc system obejmujący całe państwo.