Widmo komunizmu – socjalizm naukowy historia
Sytuacją robotników w XIX wieku interesowali się także zwolennicy socjalizmu naukowego. Jego twórcą był niemiecki pisarz i filozof Karol Marks, który wraz z Fryderykiem Engelsem, autorem arcydzieła literatury socjalistycznej Die Lage der arbeitenden Klassen in England (Położenie klasy robotniczejw Anglii) 1945, rozwinął żywą działalność wśród robotników.
Obydwaj działacze utrzymywali żywe kontakty zarówno ze Związkiem Sprawiedliwych, jak z inną organizacją, Bratnich Demokratów (Fraternal Democrats), powstałą w 1845 r., która próbowała skupić działaczy demokratycznych całej Europy. W Brukseli Marks został poza tym wiceprezesem Demokratycznego Towarzystwa Zjednoczenia Wszystkich Krajów (1847). Z tych wszystkich organizacji najbardziej radykalny okazał się Związek Sprawiedliwych, skupiający ludzi, reprezentujących niemiecką klasę robotniczą. Zjazd tego Związku w czerwcu 1847 r. w Londynie (z udziałem Engelsa jako przedstawiciela gminy paryskiej) uchwalił zmianę nazwy na Związek Komunistów i opracował wytyczne programowe ruchu. Następny zjazd Związku Komunistów (koniec listopada – początek grudnia 1847) zatwierdził statut związku i polecił opracowanie programu Marksowi i Engelsowi. Poleceniu temu dali wyraz pisząc w styczniu 1848 r. płomienny Manifest partii komunistycznej (Manifest der kommunistischen Partei), ogłoszony drukiem po raz pierwszy w Londynie w lutym 1848 r. Był to pierwszy skrócony wykład socjalizmu naukowego, pierwszy realny program postępowania dla ruchu socjalistycznego. W chwili ukazania się nie wywarł on jednak większego wpływu na ruchy robotnicze w Europie, gdyż nie były one jeszcze zorganizowane i nie miały ze sobą bliższej łączności. Za to na kołach rządzących i wśród burżuazji zrobił wrażenie ogromne, był bowiem wyzwaniem rzuconym całemu panującemu wówczas porządkowi społecznemu. „Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi starej Europy połączyły się do świętej nagonki przeciw temu widmu: papież i car, Metternich i Guizot, francuscy radykałowie i niemieccy policjanci” – tak rzecz oceniali w styczniu 1848 r. Marks i Engels w Manifeście Komunistycznym.[
Podstawowe założenia socjalizmu naukowego wiążą się z problemem alienacji jednostki. Zdaniem Marksa człowiek posiada zmienna i uwarunkowaną historycznie naturę. Główny wpływ na naturę człowieka posiada wykonywana przez niego praca. Jednak praca wykonywana w warunkach, w których istnienie prywatnej własności sprawia, że ogół pracowników najemnych traktowany jest przedmiotowo, jako narzędzie wykorzystywane w celu otrzymania coraz większego zysku, prowadzi do alienacji. Wyalienowana praca, to praca odhumanizowana, prowadząca do wyalienowanej świadomości, poprzez którą pracownicy postrzegają świat. Traktują wtedy pracę nie jak istotę swojego człowieczeństwa, lecz jako towar, który jest przedmiotem obrotu. Obrót towarami, pieniądz, stosunki własnościowe, a w dalszej kolejności instytucje władzy państwowej, to wszystko bezpośrednio lub pośrednio, wytwory pracy człowieka, który jednak nie ma na nie wpływu, przeciwnie, staje się od nich zależny. Jedyną drogą, która może odmienić taki stan rzeczy jest zasadnicza przebudowa stosunków własnościowych, likwidacja własności prywatnej i podziału pracy.
Marksiści zakładali podział społeczeństwa w kapitalizmie na dwie zwalczające się klasy – kapitalistów, czyli właścicieli środków produkcji i proletariuszy a więc robotników nieposiadających tych środków. Uważał że między nimi toczy się nieustanna walka klas, ponieważ kapitaliści zwiększają stopniowo wyzysk proletariuszy. Konflikt ten jednak jest konieczny, jako że dzięki niemu dokonuje się postęp ludzkości. Marks uważał, że pokojowa droga przejścia do ustroju socjalistycznego jest nierealna i jedynie rewolucja, podjęta we właściwym czasie i miejscu, może zagwarantować sukces i obalić porządek kapitalistyczny. W nowym systemie ekonomicznym środki produkcji miały należeć do całego społeczeństwa, co zapewniłoby powszechny dobrobyt.
Do pobrania: Manifest partii komunistycznej.
Galeria – socjalizm naukowy
