Wojna polsko-bolszewicka z perspektywy Rosji

Wydarzenia wojny domowej w Rosji były przyczyną konfliktu polsko – bolszewickiego. Armia Czerwona na początku 1919 r. wkroczyła na tereny litewskie i białoruskie, zajmując pozycje po wycofujących się oddziałach niemieckich. Pod kontrolą bolszewików została tam utworzona Litewsko – Białoruska Republika Socjalistyczna. Dla zatrzymania pochodu armii bolszewickiej skierowano od­działy Wojska Polskiego i w lutym 1919 r. doszło do pierwszych starć. Rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka, której nie wypowiedziała żadna ze stron.

Polska w kwietniu 1930 zawarła sojusz z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej, na czele którego stał ataman Semen Petlura. Obecność wojsk polskich na Ukrainie wykorzystała propaganda bolszewicka, nadstawiająca Polaków jako agresorów o imperialnych dążeniach, zaś walkę z nimi jako zmagania o całość Rosji. Dlatego pomoc Ukrainy była bardzo mała około 40 tysięcy żołnierzy.

Bolszewicy widzieli w tej wojnie szanse na przeniesienie rewolucji na zachód. W ten sposób rozwijający się reżim bolsze­wicki mógłby wyeksportować rewolucję poza swoje granice, popierany przez klasę robotniczą okupowanych krajów. Polska miała być eksperymentem. W Białymstoku powołano Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, na czele którego stanęli polscy komuniści: Julian Marchlewski, Feliks Dzierżyński i Feliks Kon. Miał on w przyszłości przekształcić się w rząd Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Rozpoczęto też tworzenie Polskiej Armii Czerwonej. Bolszewicy na opanowanych obszarach wprowadzali terror i konfiskowali własność prywatną zamożnych osób.

Sytuacja z dnia na dzień gdy przegrywali biali dla polski stawała się krytyczna. Wkrótce Bolszewicy po uporaniu się z białymi postanowili przeprowadzić skoncentrowany atak na Warszawę. Bitwa warszawska trwała od 13 do 23 sierpnia i zakończyła się druzgocącą klęską armii Lenina. Pol­skie wojska, wspomagane przez francuskich doradców wojskowych, mogły teraz zagrozić armii radzieckiej okrążeniem. W następstwie wygranej bitwy warszawskiej polskim siłom zbrojnym udało się odzyskać znaczną część Ukrainy Zachodniej i Białorusi Zachodniej

Jeszcze przed podpisaniem rozejmu 12 października 1920, Polacy dotarli aż za linię Curzona – linię demarkacyjną określającą proponowaną po I woj­nie światowej granicę państwa polskiego, autorstwa lorda Curzona, brytyj­skiego ministra spraw zagranicznych. Stawiało to Polaków w korzystnej sy­tuacji przetargowej podczas rokowań pokojowych, które ostatecznie zakoń­czono podpisaniem pokoju w Rydze 18 marca 1921. Dla Rosji Radzieckiej kampania ta była najmniej udana w czasie całego konfliktu z lat 1918-1921. Polska zatrzymała ważne terytoria zamieszkane przez Ukraińców, Białorusi­nów i Żydów (wschodnia Polska), a także rejon Wilna. Trzy państwa bałtyc­kie uzyskały niepodległość. Obszar zajmowany przez Sowietów raz jeszcze skurczył się. A co ważniejsze, plany wyeksportowania rewolucji na Zachód należało tymczasem odłożyć na półkę.