August Heinrich Hoffmann von Fallersleben

ur. 02.04.1798, zm. 19.01.1874

ur. 2 IV 1798 w Fallersleben k. Wolfsburga w Dolnej Saksonii. Badacz średniowiecznej literatury i niemieckiej pieśni. W 1830 r., w stosunkowo młodym wieku 32 lat, został profesorem języka niemieckiego i literatury na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1840-41 wydawał „Unpolitische Lieder” („Apolityczne pieśni”) o wyraźnym charakterze wolnościowym i nastawieniu narodowym. To spowodowało, iż w 1842 r. został usunięty z uniwersytetu. Po „Wiośnie Ludów” został w 1848 r. zrehabilitowany, ale nie przywrócono mu katedry. Za namową Franciszka Liszta i ks. Marii v. Sayn-Wittgenstein, książę raciborski Wiktor I. (1818-1893) przyjął, pozostającego praktycznie bez środków do życia H. v. F. (otrzymywał od rządu pruskiego jedynie „Wartegeld”, niewielkie sumy pieniężne na czas oczekiwania na nową katedrę, której się jednak nie mógł doczekać), z dniem 1 V 1860 r. na stanowisko bibliotekarza w zamku Corvey. Jako bibliotekarz dążył do powiększenia księgozbioru o dzieła cenne i w reprezentacyjnych oprawach. Sporządził kartkowy katalog alfabetyczny i zaprowadził - z pewnymi innowacjami - podział ksiąg wg systematyki Dedié’go. W 1861 r. przebywał w pałacu książąt raciborskich w Rudach, zajmując się tamtejszym księgozbiorem. Tam poznał dr. Juliusza Rogera, z którym się zaprzyjaźnił. Pobyt w Rudach miał wpływ na twórczość H. v. F. Jeszcze w 1861 r. wydał tomik poezji pt. „Raudener Maiblumen” („Rudzkie kwiaty majowe”). Za namową Rogera, który przetłumaczył teksty, H. v. F. dokonał przekładów poetyckich kilkunastu polskich pieśni ludowych, pochodzących z powiatu cieszyńskiego, kozielskiego, lublinieckiego, oleskiego, raciborskiego i rybnickiego, a zawartych w zbiorze „Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku z muzyką” Rogera. Z tego 12 pieś-ni ukazało się w zbiorze „Ruda. Polnische Volkslieder der Oberschlesier” („Ruda. Polskie pieśni ludowe Górnoślązaków”). Dalsze, nie publikowane tłumaczenia, znajdują się w zbiorach biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Warto przytoczyć choć fragment oryginalnego tekstu pieśni pochodzącej z Rud, a oznaczonych nr 486 w zbiorze Rogera i jego tłumaczenie przez H. v. F., aby się przekonać, iż przekład nie odpowiada rytmowi oryginału, trudne jest także podporządkowanie sylab nutom: „Kiedy bym ja wiedziała, - Könnt’ ich wissen, wissen doch, czémbych cię utrzymała, - Was Dir könnte helfen noch! wszystkie leki - Arzeneien, z téj Rudzkiéj apteki - Aus Raudens Apotheke, wszystko bych ci posłała. - Die schickt’ ich alle, alle doch!” Dlatego też H. M. Schletterer napisał nuty do przekładów niektórych górnośląskich pieśni ludowych, dokonanych przez H. v. F. Jest autorem tekstów szeregu bardzo popularnych pieśni ludowych: „Alle Vögel sind schon da” („Wszystkie ptaki nadleciały”), „Kuckuck, Kuckuck ruft’s aus dem Wald” („Kuku, kuku woła z lasu”) czy „Winter ade” („Żegnaj zimo”). W 1841 r. napisał na wyspie Helgoland pieśń „Deutschland, Deutschland über alles” („Niemcy ponad wszystko”) do melodii austriackiego hymnu cesarskiego, skomponowanego przez Józefa Haydna. Bardziej znana stała się ta pieśń po 1914 r. W 1922 r. została oficjalnym hymnem niemieckim. Trzecia zwrotka pieśni: „Einigkeit und Recht und Freiheit” („Jedność i prawo i wolność”) jest od 1952 r. hymnem Republiki Federalnej Niemiec. H. v. F. zmarł 19 I 1874 r. w Corvey i został pochowany na przyzamkowym cmentarzu.

Paweł Newerla