Władysław

ur. 1225 r., zm. 27.08.1281

ur. ok. 1225 r. Książę opolsko-raciborski. Był młodszym synem księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza i Wioli bułgarskiej. Po śmierci ojca małoletni Piast przeszedł pod opiekę matki, a następnie kuratelę stryja Henryka Brodatego. Za sprawą tego ostatniego, wspólnie z Wiolą, przejął władzę nad Kaliszem i Rudą (koło Wielunia). W 1241 r. - jak informuje „Kronika wielkopolska” próbował bezskutecznie powstrzymać Mongołów pod Opolem wraz z księciem Bolesławem Wstydliwym. W niewyjaśnionych do końca okolicznościach, w 1244 r. rycerstwo wielkopolskie odebrało księciu gród w Kaliszu. Tego samego roku widzimy go, wspólnie z władcą śląskim Bolesławem Rogatką, na wiecu pod Wrocławiem, na którym szukał prawdopodobnie pomocy przeciwko Wielkopolanom. Po śmierci brata Mieszka Otyłego, w 1246 r., Władysław objął władzę nad księstwem opolsko-raciborskim. Sporym ciosem dla młodego władcy były podjęte w 1249 r. dwie wyprawy: księcia wielkopolskiego Przemysła na Rudę i biskupa ołomunieckiego Brunona z Schauenburga na Racibórz, zakończone zdobyciem obydwu miejscowości. Sprawa wyglądała na zaplanowaną uprzednio akcję. Władysław zmuszony był wykupić Racibórz z rąk wojowniczego biskupa za 3 tys. grzywien - kwotę jak na owe czasy olbrzymią (Rudy, niestety, nie odzyskał). Okazję do zemsty dał księciu wspólny najazd z Bolesławem Wstydliwym i kniaziami ruskimi Danielem i Lwem na pobliską ziemię opawską w VII-VIII 1253 r. Opisujący wyprawę tzw. „Latopis halicko-wołyński” informuje, że napastnikom nie udało się zdobyć ani Opawy ani Głubczyc, a jedynie malutki gród w Nasiedlu. Winą za taki stan rzeczy kronikarz ruski obarczył Władysława, który podobno nie dostarczył dostatecznej ilości drewna do budowy machin oblężniczych. Po zniszczeniu okolicznych wsi i schwytaniu wielu jeńców, najeźdźcy wycofali się z Opawszczyzny udając się na terytorium księstwa opolsko-raciborskiego. W późniejszych latach Władysław pogodził się z południowym sąsiadem. Zawarty został nawet układ pokojowy, na mocy którego ustalono wspólną granicę na linii: Lipowa koło Nysy - Bogumin - rzeka Ostrawica. Co więcej, 12 VII 1260 r. widzimy księcia w liczbie sojuszników władcy Czech w czasie zwycięskiej bitwy z Węgrami, Rusinami i Mongołami pod Kroissenbrunn na ziemi austriackiej. Później dobre relacje z dworem praskim i biskupem ołomunieckim ulegają wyraźnemu osłabieniu. Wpływy władcy opolsko-raciborskiego zaczęły sięgać innych dzielnic polskich. W 1273 r. rycerstwo małopolskie ofiarowało mu nawet tron krakowski, zamierzając zeń usunąć Bolesława Wstydliwego. Pomimo rozbicia przychylnej Władysławowi opozycji i podjęcia grabieżczej wyprawy po Opole, Koźle i Racibórz, książę krakowski Bolesław zmuszony był zrezygnować z zachodnich skrawków Małopolski. Granica księstwa opolsko-raciborskiego przesunęła się klinem aż pod Tyniec (1274 r.). Autorytet Władysława był wówczas dość znaczny. Poprawie uległy również jego stosunki z Przemysłem II Otokarem. W 1277 r. wyznaczony został przez króla Czech, jako arbiter, w sporze między Bolesławem Rogatką a Henrykiem IV Probusem, książętami śląskimi. Zdaniem XIV-w. kronikarzy „Herzog von Opullen” miał wziąć udział, po stronie króla Czech, w rozstrzygającej o losach spadku po austriackich Babenbergach bitwie pod Dürnkrut (26 VIII 1278 r.), zakończonej druzgocącą klęską i śmiercią Przemysła II Otokara. Zdaniem badaczy, a także naszym, fakt taki jest mało prawdopodobny. Podobnie jak rzekome złożenie hołdu przez Władysława, władcy czeskiemu Wacławowi II - 9-letniej sierocie po zabitym Przemyśle II Otokarze. Na podkreślenie zasługują także inicjatywy księcia w polityce wewnętrznej. 14 IV 1258 r. podjął się fundacji klasztoru i kościoła dominikańskiego pod wezwaniem Św. Jakuba w Raciborzu. 21 X 1258 r. wystawił dokument, w którym nawiązując do działań swojego ojca Kazimierza, oficjalnie zatwierdził funkcjonowanie nad rzeką Rudą, opactwa cystersów. Szczególną opieką Władysława cieszył się Racibórz. Na mocy przywileju wystawionego w 1267 r. własnością jego mieszkańców stało się pastwisko nad rzeką Odrą. Miasto otrzymało również zezwolenie na wyrąb drzewa w lasach książęcych za niską stosunkowo opłatą 1 grzywny złota rocznie. 21 III 1280 r. życzliwy władca, odwdzięczając się raciborzanom za ofiarną obronę miasta w czasie napadu opawian, zrezygnował nawet ze wspomnianej opłaty, co umożliwiło mieszczanom darmową eksploatację drzewa w dowolnej niemal ilości. Z wystawionych dokumentów wynika, że książę najczęściej przebywał właśnie w Raciborzu. Z poślubioną w 1251 r. księżniczką wielkopolską Eufemią, Władysław miał 4 synów: Mieszka, Kazimierza, Bolesława i Przemysła oraz nieznaną z imienia córkę. Tę ostatnią wydał za księcia śląskiego Henryka IV Probusa, obiecując wspomagać zięcia w staraniach o Kraków i koronę polską. 27 VIII 1281 r. lub 1282 r. książę zmarł. Pochowany został w kościele dominikańskim p.w. Św. Jakuba w Raciborzu.

Norbert Mika