100 lat temu w Nowinach: Wybiła i dla nas Polaków godzina wyzwolenia

Polacy!

Wojna dobiega końca. Ginie świat stary, rodzi się nowy. Z zgliszczów i pożarów powstaje nowy ustrój ludzkości, związek narodów a filarami jego wolność narodów, swoboda obywatelska i sprawiedliwość społeczna.

Wybiła i dla nas Polaków godzina wyzwolenia. Powstaje Polska niepodległa, zjednoczona z wolnym przystępem do morza, którą zagwarantować ma kongres pokojowy.

Teraz zadaniem naszem wznieść gmach naszego państwa. Hasłem naszem dzisiaj: Jedna wola, jeden czyn! Twórzmy państwo swoje, o wewnętrznem urządzeniu jego stanowić będzie walny Sejm, obrany na podstawie demokratycznego prawa wyborczego (...)

Wołamy do Was: Porzućmy na chwilę wszelkie poglądy rozbieżne, zdobądźmy się na wielki czyn, stwórzmy silny rząd, za którym stanie naród cały.

Zginął pod ciosami miecza sprawiedliwości system pruski, wróg ludzkości. Patrzmy na niebywały przewrót stosunków politycznych i społecznych w Niemczech (...)

Doniosłość chwili wymaga skupienia wszystkich sił narodowych i podziału brzemienia odpowiedzialności na koła najszersze. Przyszła Polska ludową będzie i ludem tylko stać może. Dlatego powstają za zgodą naszą Rady Ludowe zogniskowane w Naczelnej Radzie Ludowej. Ich rozkazów każdy Polak bezwzględnie słuchać powinien.

Szczęść boże naszej pracy!

Niech żyje niepodległa, zjednoczona Polska ludowa*!

(odezwę podpisali członkowie kół polskich w sejmie pruskim oraz parlamencie niemieckim).

Z Warszawy

Za pomocą odezwy ogłasza dziś Piłsudski, iż Rada regencyjna poleciła mu utworzenie rządu narodowego**. Rada regencyjna gotowa jest złożyć władzę w jego (rządu) ręce. Porozumiał się dla tego z tymczasowym rządem republiki ludowej w Lublinie i odbędzie z przywódcami poszczególnych partyi narady. Piłsudski zaznacza w swej odezwie dalej, iż żołnierze niemieccy opuszczają obecnie Polskę. Jakkolwiek łatwo zrozumieć można rozgoryczenie, panujące w szerokich kołach ludu przeciw władzom okupacyjnym, to przecież ich odwrót musi się odbyć w jak największym porządku. Wydał dlatego odpowiednie wskazówki niemieckim radom żołnierskim w Warszawie i wzywa obywateli do zachowania spokoju.

_{* Rzesza Niemiecka sprzed rewolucji z 1918 r. była federacyjną monarchią konstytucyjną. Oprócz Prus, w skład Rzeszy wchodziło jeszcze kilkadziesiąt państw niemieckich, m.in. królestwa Bawarii, Saksonii i Wirtenbergii, a także księstwa i wolne miasta. Dominującą rolę w tak zorganizowanym państwie odgrywały Prusy, które w 1871 r. doprowadziły do zjednoczenia Niemiec. Król Prus był jednocześnie cesarzem Rzeszy. Choć pozycja władcy była bardzo mocna, to nie rządził on samodzielnie. Ważną rolę w państwie odgrywał kanclerz, wybierany przez parlament. Parlament był zgromadzeniem wspólnym dla całej Rzeszy. Oprócz tego mieszkańcy Rzeszy wybierali również sejmy poszczególnych krajów wchodzących w skład Rzeszy np. sejm pruski czy bawarski. Zarówno w sejmie pruskim, jak i parlamencie niemieckim zasiadali Polacy, którzy byli z okręgów zamieszkałych przez Polaków całkowicie lub częściowo (Wielkopolska, Śląsk), czyli terenów, które w XVIII i XIX wieku znalazły się w granicach najpierw Prus, a następnie Rzeszy Niemieckiej. Polscy przedstawiciele starali się bronić praw Polaków w Rzeszy, jednakże w praktyce ich głos był marginalizowany przez niemiecką większość. W 1918 r. polscy posłowie w sejmie pruskim oraz parlamencie niemieckim podporządkowali się Naczelnej Radzie Ludowej, która miała organizować władzę polską na terytoriach zagarniętych w przeszłości przez Niemców.}

_{** Rada Regencyjna Królestwa Polskiego została ustanowiona przez Rzeszę Niemiecką oraz Cesarstwo Austro–Węgierskie na części terytorium Polski. Niemcy, obdarowując Polaków namiastką niezależności, liczyli na przeciągnięcie Polaków na swoją stronę i skłonienie ich do walki na frontach I wojny światowej przeciwko państwom zachodnim. 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna podporządkowała się Józefowi Piłsudskiemu i powierzyła mu stworzenie w pełni niezależnego, polskiego rządu.}

Wojtek Żołneczko